کمک به بهبود سریع کودک از اثرات طلاق بر کودکان؛ با از هم گسیختن رابطه زناشویی، اکثر زوج‌ها از خود می‌پرسند “آیا باید به خاطر بچه‌ها با هم بمانیم؟” اما برخی دیگر، طلاق را تنها گزینه موجود می‌دانند.
گرچه همه زوج‌ها نگرانی‌های زیادی دارند – از وضعیت آینده خودشان گرفته تا عدم اطمینان از نحوه حضانت بچه‌ها – اما بیشترین نگرانی‌شان در مورد نحوه مواجهه فرزندانشان با طلاق آنها است.
خوب، اثرات روانی طلاق بر کودکان چیست؟ بستگی دارد. طلاق برای همه بچه‌ها استرس‌آور است، اما برخی از آنها خیلی سریعتر از بچه‌های دیگر با آن کنار آمده و به حالت عادی قبل برمی‌گردند.
خبر خوب این است که والدین می‌توانند گام‌هایی در جهت کاهش اثرات روانی طلاق بر فرزندانشان بردارند.
این مطلب را مجله کودک، تیم پژوهشی و آموزشی آی‌قصه از سایت معتبر verywellfamily ترجمه و بازنویسی کرده است.
چرا سال اول طلاق از همه سخت‌تر است؟
تحقیقات نشان می‌دهد که بچه‌ها طی یکی دو سال اول بعد از طلاق، بیشترین مشکلات را دارند و دچار استرس، خشم و اضطراب شده و در ناباوری به سر می‌برند.
اما خیلی از بچه‌ها سریع بهبود پیدا کرده و به حالت عادی برمی‌گردند. این بچه‌ها خیلی زود به تغییراتی که در برنامه روزانه‌شان ایجاد شده عادت کرده و به راحتی با آن کنار می‌آیند. اما بقیه بچه‌ها انگار هیچوقت به حالت نرمال برنمی‌گردند. این عده قلیل از بچه‌ها پس از طلاق والدین‌شان دچار مشکلات مستمر و شاید مادام‌العمر می‌شوند.
تأثیر عاطفی طلاق
طلاق باعث آشفتگی عاطفی کل خانواده می‌شود، اما این وضعیت می‌تواند برای بچه‌ها شدیدا ترسناک، گیج‌کننده و ناامیدکننده باشد:
- کودکان کم سن و سال اغلب نمی‌توانند بفهمند که چرا باید در دو خانه زندگی کنند. آنها نگرانند حال که والدین‌شان دیگر همدیگر را دوست ندارند، شاید روزی برسد که بچه‌هایشان را هم دوست نداشته باشند.
- بچه‌های ابتدایی شاید فکر کنند که طلاق والدین‌شان تقصیر آنها است. آنها از اینکه شاید بدرفتاری یا خطای آنها دلیل طلاق پدر و مادرشان باشد می‌ترسند.
- نوجوانان ممکن است بخاطر طلاق و تغییرات ناشی از آن بشدت عصبانی شوند. ممکن است یکی از والدین را به خاطر از هم پاشیدن خانواده سرزنش کنند یا از یکی از آنها یا هر دویشان، بخاطر آشفتگی به وجود آمده آزرده خاطر شوند.
البته همه طلاق‌ها مانند هم نیستند. در مواردی که درگیری بین والدین شدید بوده باشد، کودک با جدایی آنها احساس راحتی و آسایش بیشتری می‌کند، چون دیگر خبری از مشاجرات طولانی و استرس نخواهد بود.
استرس مرتبط با طلاق
بعد از طلاق، کودکان معمولا ارتباط روزانه خود با یکی از والدین را از دست می‌دهند که در اغلب موارد، پدر خانواده است. کم شدن این ارتباط روی پیوند والد-فرزندی تأثیر مخرب می‌گذارد و طبق مقاله‌ای که در سال ۲۰۱۴ منتشر شده، محققان دریافتند که بسیاری از بچه‌ها پس از طلاق، احساس نزدیکی کمتری با پدرشان می‌کنند.
طلاق همچنین روی رابطه کودک با والدی که حضانت او را بر عهده دارد، که اغلب مادر او است نیز تأثیر می‌گذارد. مراقبین اولیه معمولا میزان استرس بیشتری را در رابطه با والدین مجرد گزارش می‌کنند.
مقاله‌ای که در سال ۲۰۱۳ منتشر شده نشان می‌دهد که اغلب مادران پس از طلاق، کمتر از فرزند خود حمایت کرده و برخورد گرم با آنها دارند. بعلاوه، در تربیت فرزندان خود نیز چندان محکم و ثابت قدم نیستند و اقتدار لازم را ندارند.
جدایی والدین برای برخی از کودکان، سخت‌ترین قسمت ماجرا نیست. بلکه چیزی که طلاق را برایشان بسیار دشوار می‌کند، عوامل استرس‌زای همراه آن است. تغییر مدرسه، نقل مکان به یک خانه جدید و زندگی با والدی آشفته و پریشان، تنها چند مورد از عوامل استرس‌زایی است که کودک با آن مواجه می‌شود.
از دیگر مسائل رایج، مشکلات مالی ناشی از طلاق است. بسیاری از خانواده‌ها مجبورند به خانه‌های کوچکتر نقل مکان کنند یا به محله دیگری بروند و اغلب آنها منابع مادی کمتری دارند.
خطرات پیش روی خانواده‌ها
مطابق با مرکز تحقیقات پیو، در حدود ۴۰% ازدواج‌های جدید در ایالات متحده در سال ۲۰۱۳، یکی از همسران قبلا ازدواج کرده بوده و در ۲۰% این ازدواج‌ها، هر دو طرف قبلا ازدواج کرده بودند.
این بدان معنا است که بسیاری از بچه‌ها با تغییرات مداوم در وضعیت خانواده خود مواجه می‌شوند. اضافه شدن پدر و مادر ناتنی و شاید چند خواهر و برادر ناتنی هم یکی دیگر از تغییرات بزرگ در زندگی کودکان است که باید خود را با آن وفق دهند. و در اغلب موارد، هر دو والد دوباره ازدواج می‌کنند که این به معنی تغییرات بیشمار در زندگی بچه‌ها است.
میزان شکست ازدواج‌های دوم حتی از ازدواج اول هم بیشتر است. بنابراین، بسیاری از کودکان طی سالیان طولانی، چندین دوره جدایی و طلاق والدین خود را تجربه می‌کنند.
مشکلات روحی و روانی
طلاق، احتمال بروز مشکلات روحی و روانی را در کودکان و نوجوانان افزایش می‌دهد. فارغ از سن، جنس، و فرهنگ، بچه‌های طلاق اصولا مشکلات روانی بیشتری را تجربه می‌کنند.
طلاق ممکن است باعث بروز اختلال سازگاری در کودکان شود که طی چند ماه از بین می‌رود. اما مطالعات انجام شده همچنین حاکی از آن است که میزان افسردگی و اضطراب در بچه‌های طلاق بیشتر است.
مشکلات رفتاری
بچه‌های طلاق در مقایسه با بچه‌های خانواده‌های دووالدی، بیشتر دچار مشکلات برونی‌سازی‌شده مانند اختلال سلوک، بزهکاری، و رفتار تکانشی هستند. علاوه بر افزایش مشکلات رفتاری، میزان درگیری با همسالان نیز در این بچه‌ها بیشتر است.
عملکرد تحصیلی ضعیف
فرزندان خانواده‌های مطلقه، همیشه عملکرد تحصیلی خوبی ندارند. با این حال، مطالعه منتشر شده در سال ۲۰۱۹ نشان می‌دهد که در صورت غیرمنتظره بودن طلاق، فرزندان این خانواده‌ها مشکلات درسی بیشتری دارند، در حالی که در مورادی که طلاق والدین کاملا محتمل بوده، بچه‌ها چنین مشکلاتی را نداشتند.
رفتارهای مخاطره‌آمیز
احتمال اینکه نوجوانان دارای والدین مطلقه درگیر رفتارهای پرخطری مانند مصرف مواد مخدر و رابطه جنسی زودهنگام شوند بیشتر است. در ایالات متحده، نوجوانان خانواده‌های مطلقه زودتر نوشیدن الکل را شروع می‌کنند و میزان مصرف الکل، ماری جوانا، تنباکو، و مواد مخدر در آنها نسبت به همسالانشان بیشتر است.
بر اساس مقاله‌ای که در سال ۲۰۱۰ منتشر شده، نوجوانانی که والدین‌شان زمانی که آنها ۵ ساله یا کوچکتر بودند از هم جدا شده‌اند، به شکل ویژه در معرض خطر برقراری رابطه جنسی زودهنگام قرار دارند. همچنین، جدایی از پدر با تعداد بیشتر شرکای جنسی در دوران بلوغ رابطه مستقیم داشته است.
کمک به سازگار شدن بچه‌ها با شرایط جدید
بزرگسالانی که در دوران کودکی، طلاق والدین‌شان را تجربه کرده‌اند، مشکلات بیشتری در روابط خود دارند. نرخ طلاق در کسانی که والدین‌شان از هم جدا شده‌اند بیشتر است. والدین، نقش عمده‌ای در نحوه انطباق فرزندانشان با مسئله طلاق ایفا می‌کنند. در اینجا، چند استراتژی که می‌تواند فشار ناشی از طلاق بر بچه‌ها را کاهش دهد ارائه می‌گردد:
فرزندپروری مشارکتی والدین همراه با آرامش و بدون جنگ و دعوا
درگیری شدید بین والدین، باعث افزایش استرس بچه‌ها می‌شود. خصومت آشکار بین دو والد و رفتارهایی مثل فریاد زدن و تهدید کردن یکدیگر با مشکلات رفتاری کودکان مرتبط است. اما تنش‌های جزئی و ناچیز هم می‌تواند باعث پریشانی کودک شود. اگر در مسائل فرزندپروی مشارکتی با همسر سابق خود مشکل دارید، با یک فرد متخصص در اینباره صحبت کنید.
پای بچه‌ها را وسط دعوای خود نکشید
درست نیست مدام از بچه‌ها بپرسید کدام یک از والدین خود را بیشتر دوست دارند، یا اینکه از آنها برای رساندن پیغام به طرف مقابل استفاده کنید. کودکانی که خود را وسط این مخمصه، گرفتار می‌بینند، بیشتر دچار افسردگی و اضطراب می‌شوند.
حفظ روابط سالم
داشتن رابطه مثبت، گرمای محبتی که کودک از والدین خود دریافت می‌کند، و درگیری کمتر به او کمک می‌کند تا بهتر با مسئله طلاق کنار بیاید. رابطه سالم والد-فرزندی باعث بالا رفتن عزت نفس کودک و عملکرد تحصیلی بهتر او پس از طلاق می‌شود.
نظم و انضباط ثابت
قوانینی تعیین کنید که متناسب با سن کودک باشد و در صورت لزوم، پیامدهایی که برای آن در نظر گرفته‌اید را اجرا کنید. مطالعه منتشر شده در سال ۲۰۱۱ نشان می‌دهد که تربیت مؤثر کودک پس از طلاق باعث کاهش میزان بزهکاری و بهبود عملکرد تحصیلی او می‌شود.
نظارت دقیق بر نوجوانان
زمانی که والدین به دقت بر رفتار نوجوانان خود و کسانی که با آنها وقت خود را سپری می‌کنند نظارت داشته باشند، احتمال بروز مشکلات رفتاری در آنها پس از طلاق کمتر خواهد بود. این به معنای کاهش احتمال مصرف مواد مخدر و مشکلات تحصیلی کمتر است.
نیرو دادن به بچه‌ها
کودکانی که به توانایی خود برای مقابله با تغییرات شک دارند و خود را قربانیانی درمانده می‌بینند، بیشتر دچار مشکلات روحی و روانی می‌شوند. به فرزندان خود بیاموزید که اگرچه کنار آمدن با طلاق والدین دشوار است، اما آنها از نظر ذهنی آنقدر قوی هستند که بتوانند بر این مشکل غلبه کنند.
آموزش مهارت‌های مقابله‌ای
کودکانی که دارای راهبردهای مقابله‌ای قوی مانند مهارت‌های حل مسأله و مهارت‌های بازسازی شناختی هستند، بهتر خودشان را با طلاق وفق می‌دهند. نحوه مدیریت سالم افکار، احساسات، و رفتار را به فرزندان خود بیاموزید.
کاری کنید فرزندتان احساس امنیت کند
ترس از طرد شدن و نگرانی در مورد آینده، بچه‌ها را به شدت مضطرب می‌کند. اما اگر کاری کنید فرزندتان احساس دوست داشته شدن، ایمنی و امنیت خاطر بکند، نه تنها وابستگی عاطفی شدید آنها کمتر خواهد شد، بلکه خطر بروز مشکلات روانی نیز در آنها کاهش خواهد یافت.
شرکت در برنامه‌های مربوط به فرزندپروری
برنامه‌های زیادی برای کمک به کاهش تأثیر طلاق بر کودکان وجود دارد. در این کلاس‌ها، مهارت‌ها و استراتژی‌های فرزندپروری مشارکتی پس از طلاق که به کودکان در سازگاری با تغییرات جدید زندگی‌شان کمک می‌کند، به والدین آموزش داده می‌شود.
کمک از افراد متخصص و حرفه‌ای
کاهش استرس والدین، نقش اساسی در کمک به بچه‌ها دارد. روش‌های خودمراقبتی را تمرین کنید و از صحبت درمانی و دیگر روش‌های درمانی که می‌تواند به شما در انطباق با تغییرات جدید کمک کند، استفاده نمایید.
چه زمانی باید برای بهبود شرایط کودک‌مان، کمک بگیریم؟
علی‌رغم این واقعیت که طلاق برای همه خانواده‌ها سخت است، اما گاهی کنار هم ماندن والدین، آن هم فقط و فقط به خاطر بچه‌ها، بهترین گزینه ممکن نیست. وقتی والدین مدام در حال بحث و دعوا باشند و از زندگی زناشویی خود رضایت نداشته باشند، فرزندانشان بیشتر در معرض خطر ابتلا به مشکلات روحی و رفتاری هستند.
در نتیجه، کاملا طبیعی است که بچه‌ها بلافاصله پس از جدایی والدین، دچار سردرگمی احساسی و رفتاری شوند. اما اگر مشکلات خلقی و اختلالات رفتاری فرزندتان ادامه پیدا کرد، از یک متخصص کمک بگیرید.
اول با متخصص اطفال فرزند خود صحبت کنید. نگرانی‌های خود را با او در میان بگذارید و ببینید آیا فرزندتان نیاز به کمک متخصص دارد یا خیر. بهره‌گیری از جلسات صحبت درمانی و دیگر خدمات حمایتی نیز توصیه می‌شود.
درمان انفرادی می‌تواند به فرزندتان کمک کند تا احساساتش را مرتب کرده و بشناسد. خانواده درمانی نیز گاهی برای رفع مشکلات مربوط به تغییر دینامیک خانواده توصیه می‌شود. در برخی جوامع نیز گروه‌های حمایتی برای بچه‌ها ارائه می‌شود. به کمک این گروه‌های حمایتی، بچه‌ها از گروه‌های سنی مختلف می‌توانند با دیگر کودکانی که وضعیت مشابه آنها دارند ملاقات کرده و با آنها صحبت کنند.
این مطلب را مجله کودک، تیم پژوهشی و آموزشی آی‌قصه از سایت معتبر verywellfamily ترجمه و بازنویسی کرده است.